Το βιβλίο αυτό, γραμμένο το 1864, είναι το πρώτο και το πιο παράξενο απο τα αριστουργήματα του Ντοστογιέφσκι και συνάμα προάγγελος όλων των έργων που ακολούθησαν. Αποτελεί την κρίσιμη καμπή γιατί προαναγγέλλει τις ηθικές, πολιτικές και κοινωνικές ιδέες με τις οποίες θα ασχοληθεί με μνημειώδη τρόπο στο Έγκλημα και Τιμωρία, στον Ηλίθιο, στους Αδερφούς Καραμαζόφ και στους Δαιμονισμένους.
Ξεφεύγοντας από τον καθιερωμένο τρόπο γραφής ,με τρόπους πρωτόγνωρους, αυτό το κλασσικό μυθιστόρημα μας μιλάει για την "απόδραση" από την κοινωνία και την κάθοδο στον υπόκοσμο - Υπόγειο - ενός Ρώσου αξιωματούχου του 19ου αιώνα.
"Είμαι άρρωστος άνθρωπος... Είμαι κακός άνθρωπος", φωνάζει απεγνωσμένα ο ανώνυμος ήρωας του βιβλίου. Και από το "Υπόγειο" αναδύεται η γεμάτη πάθος εξομολόγηση ενός ανθρώπου που υποφέρει. Η χωρίς έλεος αυτοκριτική έχει αναδείξει έναν από τους μεγαλύτερους αντιήρωες της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας.
Οι συμφορές πράγματι είναι κάτι το συνηθισμένο, αλλά δύσκολα πιστεύει κανείς στις συμφορές όταν του πέφτουν στο κεφάλι. Έχουν εμφανιστεί στον κόσμο τόσες πολλές πανούκλες όσο και πόλεμοι. Κι ωστόσο οι πανούκλες και οι πόλεμοι εξακολουθούν να βρίσκουν πάντοτε τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους.
"Όταν ρώτησαν τον Σωκράτη πως του φάνηκε το βιβλίο του Ηράκλειτου, απάντησε ότι όσα κατάλαβε του φάνηκαν "γενναία", που πάει να πει στοχασμοί ευγενικού, τολμηρού και μεγαλόψυχου ανθρώπου. Υπέθετε ότι "γενναία" ήταν και όσα δεν κατάλαβε. Και πρόσθεσε ότι για να καταλάβεις πρέπει να κάνεις βουτιές σε μεγάλα βάθη.
Μια θάλασσα βαθιά είναι ο Ηράκλειτος..." - πρόλογος, μετάφραση Τάσος Φάλκος - Αρβανιτάκης.
Ο Χρόνος είναι παιδί που παίζει, που μετακινεί πιόνια . Η βασιλεία ενός παιδιού. σελ. 99
Είναι πολύ κουραστικό το να μοχθείς για τα ίδια πράγματα και να εξουσιάζεσαι από αυτά. σελ. 113
Ο ήλιος δεν θα ξεπεράσει τα καθορισμένα μέτρα. Ειδεμή θα τον βρουν οι Ερινύες, οι βοηθοί της Δίκης <και θα τον επαναφέρουν στην τάξη>. σελ. 121
Οι όνοι θα προτιμούσαν τα άχυρα από το χρυσάφι. σελ. 77
Ο άνθρωπος δεν πρέπει να βρίσκει ευχαρίστηση στον βόρβορο. σελ.81
Αν κανείς δεν ελπίζει δεν θα βρει το ανέλπιστο, εφόσον δεν θα υπάρχει έρευνα και δρόμος. σελ. 83
Η Χαραυγή είναι το τέταρτο βιβλίο του Φρίντριχ Νίτσε. Γραμμένο σε αφοριστικό ύφος, προσπαθεί να αποκαλύψει, με όλη τη δηκτικότητα και την παραδοξότητα που χαρακτηρίζουν τη γραφή του μεγάλου φιλοσόφου, τα προσωπεία και τις ψευδαισθήσεις των ευρωπαϊκών αξιών. Χάρη στις εμπνεύσεις, τις διαπιστώσεις, αλλά και τη λογοκρατική μέθοδό του, το έργο αυτό υπήρξε πηγή έμπνευσης για πολλούς σύγχρονους στοχαστές, από τον Σίγκμουντ Φρόυντ ως τον Μισέλ Φουκό.
Προλογος
1. Στο βιβλίο αυτό βρίσκει κανείς έναν "υπόγειο" επί το έργον, κάποιον που τρυπά, σκάβει και υπονομεύει. Τον βλέπει κανείς, αρκεί να έχει βέβαια μάτια για μια τέτοια δουλειά σε βάθος - πως προχωρεί σιγά - σιγά, με περίσκεψη, γλυκά αδυσώπητος, δίχως να προδίδεται και πολύ η δύσκολη κατάσταση που προκαλείται από κάθε μακρόχρονη στέρηση φωτός και αέρα, θα μπορούσε κανείς να τον ονομάσει και ευχαριστημένο την ώρα που κάνει την σκοτεινή δουλειά του. Δεν φαίνεται ότι τον οδηγεί μια πίστη, τον αποζημιώνει μια παρηγοριά; Ότι θέλει ίσως να έχει τη δική του λύτρωση, τη δική του χαραυγή;... Είναι σίγουρο πως θα ξαναγυρίσει: μην τον ρωτήσετε τι θέλει εκεί κάτω, θα σας το πει ο ίδιος, αυτός ο Τριφόνιος και υπόγειος, μόλις "γίνει και πάλι άνθρωπος". Ξεμαθαίνει κανείς ολότελα να σιωπά, αν ήταν τόσο πολύν καιρό σαν αυτόν, τυφλοπόντικας, αν ήταν μόνος - - ...
5. Να είστε ευγνώμονες! - Το μεγάλο επίτευγμα των μέχρι τούδε ανθρώπων είναι ότι δεν χρειαζόμαστε πια να φοβόμαστε συνεχώς άγρια ζώα, βαρβάρους, θεούς και τα όνειρά μας.
83. Καημένη ανθρωπότητα!- Μια σταγόνα αίμα περισσότερο ή λιγότερο στον εγκέφαλο μπορεί να κάνει ανείπωτα άθλια και σκληρή τη ζωή μας' η σταγόνα αυτή μπορεί να μας κάνει να υποφέρουμε περισσότερο απ΄όσο ο Προμηθέας από τον αετό του. Αυτό όμως γίνεται πραγματικά τρομεροί όταν δεν ξέρει κάνεις ότι αιτία είναι αυτή η σταγόνα κι όχι ο "διάβολος" ή η "αμαρτία"!
297. Καταστρεπτικό. - Καταστρέφει κανείς πιο σίγουρα έναν νέο, αν τον διδάσκει να εκτιμά κάποιον που σκέφτεται σαν αυτόν παρά κάποιον που σκέφτεται διαφορετικά από αυτόν.
299. Φαινομενικός ηρωισμός. - Το να ρίχνεται κανείς στην μέση των εχθρών μπορεί να είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα δειλίας.
Μετάφραση - επιμέλεια, Ζήσης Σαρίκας - εκδόσεις Νησίδες.
"Πολύ μικρός, είχε στιγμές γεμάτες από έκσταση. Τότε σκεπτόταν με ηδονή πως κάποια μέρα θα παρουσιαζόταν στις ωραίες γυναίκες του Παρισιού. Θα έκανε να τον προσέξουν με κάποια παράξενη πράξη. Και γιατί να μην τον αγαπήσει κάποια από αυτές, όπως ο Βοναπάρτης αγαπήθηκε από την περίφημη κυρία ντε Μπωαρνέ; Από χρόνια ο Ιουλιανός δεν μπορούσε να περάσει ούτε μια ώρα ίσως της ζωής του χωρίς να συλλογιστεί πως ο Βοναπάρτης, ένας άσημος και φτωχός υπολοχαγός, κατάφερε όλον τον κόσμο με το σπαθί του".
Ο Ιουλιανός Σορέλ, γιος ξυλουργού απ' το Βερριέρ, άνθρωπος ευαίσθητος όσο και οι φιλοδοξίες του απεχθάνεται (όπως και ο δημιουργός του, ο Σταντάλ) την γαλλική επαρχία και αναζητά την τύχη του στην υψηλή κοινωνία του Παρισιού, για να καταλήξει τέλος στην λαιμητόμο. Θα μπορούσε ίσως να είχε μεγαλουργήσει στα στρατεύματα του Ναπολέοντα (το κόκκινο), θρεμμένος καθώς ήταν με τα ιδανικά της δημοκρατίας. Σε μια εποχή, ωστόσο που μόνο η εκκλησία (το μαύρο) παρέχει σε έναν φτωχό και ταπεινής καταγωγής νέο της δυνατότητες για κοινωνική αναρρίχηση, ο Σορέλ δεν διστάζει να μετέλθει κάθε μέσο, ακόμα και τον έρωτα, για να πετύχει. Μέσα από την ιστορία του Ιουλιανού Σορέλ που συμπυκνώνει στο πρόσωπο του όλες τις αντιφάσεις της εποχής του, το πραγματικό πάθος με την υποκρισία, το υπερήφανο ήθος του επαναστάτη με την ευελιξία του τυχοδιώκτη, ο Σταντάλ σκηνοθετεί τη Γαλλικη κοινωνια την εποχη της Παλινορθωσης (1814 - 1830).
Ο Σταντάλ, ψευδώνυμο που έμεινε στην ιστορία ο Henri Beyle (1783 - 1842), έζησε μια πολυτάραχη ζωή, από την γενέτειρα του Γκρενόμπλ στο Παρίσι, στην δεύτερη εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Ιταλία, στο Παρίσι πάλι, στην Αγγλία, στην Ιταλία. Στρατιωτικός, διπλωμάτης, κριτικός, μυθιστοριογράφος, γνώρισε από κοντά την εποχή του σ΄όλη την πνευματική και πολιτική περιπλοκή και συνέγραψε πολλά και ποικίλα έργα (τα Άπαντα του καλύπτουν 79 τόμους), βιογραφίες, κριτικές για την τέχνη και την λογοτεχνία, μυθιστορήματα, αυτοβιογραφικά κείμενα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν τα δυο αριστουργήματα του: τα μυθιστορήματα Το κόκκινο και το μαύρο (1830) και Το μοναστήρι της Πάρμας (1839).
Ο "Ηλίθιος" μαζί με τους "Δαιμονισμένους" και τους "Αδελφούς Καραμάζοφ", παραμένει ένα απ΄ τα κυρίαρχα έργα του Ντοστογιέφσκι. Ο πρίγκιπας Μίσκιν, ένας επιληπτικός, γυρίζει από μια κλινική της Ελβετίας, οπού κάποιος γιατρός τον έχει φροντίσει από ευσπλαχνία. Είναι ορφανός. Όλη κι όλη η περιουσία του ένα μπογαλάκι ρούχα. Δεν ξέρει τίποτα από την ζωή. "βεβαιώθηκα απόλυτα", του λέει ο γιατρός, πως είστε ένα παιδί, δηλαδή ολότελα παιδί. Μονάχα στο μπόι και στο πρόσωπο μοιάζετε με άντρα, μα στην ανάπτυξη, στην ψυχή, στο χαρακτήρα , ίσως - ίσως και στο μυαλό. δεν έχετε ενηλικιωθεί και θα μείνετε έτσι έστω κι αν ζήσετε εξήντα χρόνια.
Αυτό το παιδί των εικοσιέξι χρόνων, είναι ευγενικός, χωρίς δουλοπρέπεια, δειλός, καλός και απλοϊκός. Δεν έχει ζήσει. Ή, τουλάχιστο, δεν έχει ζήσει "εν δράση". Η ζωή του έχει διαβεί σε εσωτερικές ενατενίσεις. Έχει ταμπουρωθεί έξω απ΄ τα κοινωνικά τείχη, έξω από τον κόσμο του "δυο και δυο κάνουν τέσσερα". Κι όταν πέφτει ανάμεσα σ΄ αυτόν τον κόσμο, μέσα σε τούτη την πολιτεία την κατοικημένη από άρπαγες, απατεώνες, φιλήδονους, παλιάτσους και μέθυσους, φαίνεται σαν παρείσακτος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου